Dat het voor mensen van belang is om zekerheid en veiligheid te hebben is een zeer bekend gegeven in de ontwikkelingspsychologie. Volgens Bowlby, psychiater en grondlegger van de hechtingstheorie, hebben kinderen een veilige basis nodig om zich te kunnen ontwikkelen. Hechting is een sterke emotionele band die zich ontwikkeld tussen het kind en de primaire zorgdrager. Wanneer er een goede hechtingsrelatie is dan zal het kind zich vrij voelen om, vanuit de veilige basis die de ouders bieden, de wereld te ontdekken en zich te ontwikkelen. Wanneer ouders deze veilige basis niet bieden ontstaat een onveilige hechtingsrelatie.

De cirkel van vertrouwen en veiligheid

Een goede hechtingsrelatie bestaat uit een zich steeds herhalend patroon, genaamd de ‘cirkel van vertrouwen en veiligheid’. Dit patroon begint met de veilige haven van waaruit een kind wordt aangemoedigd om op ontdekking uit te gaan. Tijdens deze ontdekkingstocht zal het kind iets tegenkomen wat beangstigend of verontrustend is, waardoor hij troost en steun gaat zoeken bij de ouders. Wanneer het kind de ouders vraagt om bescherming is het aan de ouders om deze veilige basis te bieden en adequaat te reageren op de behoeften van het kind. Als ouders dit doen is de cirkel compleet en kan het kind vol van vertrouwen beginnen aan zijn volgende ontdekkingstocht.

De ervaringen tijdens deze ontdekkingstochten worden door het kind onthouden en gebruikt om de wereld te begrijpen, ze bieden inzicht in anderen en het ‘eigen ik’ en bepalen de interpretatie van verdere ervaringen. Hoe veiliger een kind zich voelt om te gaan ontdekken, hoe sneller het kind gerustgesteld is en hoe sneller het weer aan een nieuwe ontdekkingstocht kan beginnen en hoe meer ervaringen het heeft, hoe meer het kind leert.

Wat kunnen we doen om het ontdekken te stimuleren?

Om te durven ontdekken is bepaald gedrag helpend. We moeten ze aanmoedigen, beschermen, vertrouwen en structuur bieden. Dit doe je door:

• Consistente, responsieve en sensitieve opvoedstijl, met aandacht voor de behoeften van het kind.
• Beschikbaar en bereikbaar zijn voor het kind.
• Empathisch vermogen en het daardoor aanvoelen van de behoeften  van het kind en het hierop kunnen reageren. Empathisch vermogen zorgt ervoor dat de ouder niet constant aandacht hoeft te hebben voor het kind, maar hierop in kan spelen wanneer dit nodig is.
• Herkennen en respecteren van de mentale leefwereld van het kind en het kind als individu.

Welk gedrag zorgt ervoor dat we stoppen met ontdekken?

Vaker dan wel eens durven mensen op een gegeven moment niet meer zo makkelijke nieuwe ervaringen op te doen en ontdekkingstochten aan te gaan. In eerdere ervaringen  zijn zij gedrag tegen gekomen dat niet helpend is geweest. Hierbij kan je denken aan:

• Afwezig en afwijzend gedrag. Ouders zijn niet responsief voor de signalen van het kind en reageren vaak boos en geïrriteerd.
• Inconsistent gedrag. Ouders zijn wisselend responsief, reageren soms wel en soms niet adequaat op de behoeften van het kind, tonen weinig affectie en ervaren ongemak bij het uiten van emoties.
• Verwaarlozing en misbruik. Ouders zijn niet responsief of sensitief voor de behoeften van het kind, hebben geen aandacht voor de mentale leefwereld van het kind en maken weinig oogcontact. De ouder is voor het kind de bron van onrust, maar tegelijkertijd ook de plek waar het kind heen gaat voor geruststelling.

Het belang van een veilige haven

Het bieden van een veilige haven heeft de volgende voordelen:

• Complexer en uitgebreider exploratiegedrag en dus meer te leren
• Intellectuele nieuwsgierigheid
• Meer interesse in en genoegdoening bij het oplossen van problemen
• Enthousiaster, vasthoudender, coöperatiever en effectiever in het oplossen van problemen
• Minder frustratie, negatieve emoties, zeuren en agressie
• Meer creativiteit en abstract denkvermogen
• Beter in staat om sociale interactie te initiëren en onderhouden
• Meer positieve emoties
• Groter empathisch vermogen
• Sociaal vaardig
• Vastberadener ten opzichte van het behalen van persoonlijke doelen

Ja, maar we zijn toch allemaal volwassenen..?

Dat zijn een hoop positieve gevolgen, die ik maar al te graag voor mijn kind wil. En laten dit nou net ook belangrijke aspecten zijn die organisaties graag zien bij hun personeel. Tevens zou je kunnen zeggen dat de rol van een leidinggevende bij de ontwikkeling van zijn personeel, vergeleken kan worden met de rol van een ouder bij de ontwikkeling van zijn of haar kind. Een veilige opvoeding zal dan dus ook wel leiden tot veiligheid in organisaties! En denk je nou “ja ho eens even, we zijn toch allemaal volwassen?!?”, dan heb je natuurlijk helemaal gelijk. Zie de relatie ouder-kind dan eens als ‘degene die de invloed heeft om grenzen aan te geven, informatie te verstrekken en middelen uit te delen’ versus ‘degene die deze zaken moet ontvangen om te weten wat er van hem of haar wordt verwacht’.

Hoe zorg je er dus voor dat jouw personeel zich blijft ontwikkelen? Wees die veilige basis en biedt jouw personeel een goede opvoeding! Wees consistent, sensitief en responsief, ben beschikbaar en bereikbaar, heb respect voor de mentale leefwereld en identiteit van jouw werknemers, moedig mensen aan om te ontdekken, biedt steun en bescherming wanneer nodig en creëer een “cirkel van vertrouwen en veiligheid” in jouw eigen organisatie!